Alexander Karp, CEO dịch vụ phân tích dữ liệu Palantir, hồi tháng 3 đăng thư ngỏ kêu gọi các chỉ huy Liên minh châu Âu (EU) tối tân hóa năng lực quốc phòng với sự giúp đỡ của Thung lũng Silicon, trong bối cảnh Nga tiến hành chiến dịch quân sự tại Ukraine.
Lời huy động đang được đáp lại. NATO cuối tháng 6 phát biểu lập quỹ một tỷ USD để đầu tư cho các startup trong “những công nghệ ưu tiên” như AI, xử lý dữ liệu lớn và tự động hóa. Chính phủ Anh cũng ban bố chiến lược AI mới cho quốc phòng, trong khi Đức dự kiến dành gần nửa tỷ USD cho AI trong gói ngân sách quân sự bổ sung 100 tỷ USD.
AI cũng có thể bổ trợ đắc lực trong số trọng trách sử dụng UAV. Ảnh: USAF
Mối quan hệ giữa ngành công nghệ và quốc phòng không phải khi nào cũng nồng ấm như vậy. Hồi năm 2018, Google chịu nhiều sức ép từ nhân viên và phải rút khỏi Dự án Maven – phát triển hệ thống nhận diện hình ảnh để cải thiện năng lực tấn công cho máy bay không người lái (UAV) của Lầu Năm Góc.
Động thái này cũng dẫn tới những cuộc tranh cãi nảy lửa về quyền loài người và tính đạo đức trong phát triển AI cho những khí tài tự hành. Dự án cũng khiến nhiều nhà nghiên cứu hàng đầu cam kết không phát triển AI cho vũ trang sát thương.
Bốn năm sau, Thung lũng Silicon trở nên thân cận với quân đội phương Tây hơn lúc nào hết. “Không chỉ có các tập đoàn lớn, mà những startup mới xuất lúc bấy giờ cũng đã và đang tìm cách chen chân vào thị trường này”, Yll Bajraktari, cựu Giám đốc Ủy ban An ninh Quốc gia Mỹ về AI (NSCAI), cho hay.
Vì sao AI được đề cao?
Các startup phát triển AI quân sự từng mang ra nhiều tuyên bố về công nghệ của mình. Họ khẳng định AI đảm bảo những việc từ đơn giản tới phức tạp, như rà soát giấy tờ đến giải quyết tin tức từ vệ tinh, nhận diện hình tượng xuất hiện trong dữ liệu để giúp binh sĩ đưa ra quyết định mau hơn trên chiến trường. Phần mềm nhận diện hình ảnh cũng có thể giúp định vị mục tiêu, khi đang UAV trinh sát và tiến công được điều khiển bởi AI.
Những công nghệ này vẫn trong giai đoạn sơ khai và đôi khi không đem lại kết quả nào. Có đồng loạt thí dụ cho biết nhiều công ty thổi phồng về công nghệ, xa rời với năng lực thực tế. Các cuộc xung đột cũng tạo ra nhiều thách thức trong phát triển AI, vì không có nhiều dữ liệu đào tạo.
“Nhiều máy móc tự động sẽ gặp trục trặc theo các cách rất phức tạp và không thể dự báo trước”, Arthur Michel, chuyên gia về công nghệ UAV và trinh sát ở Viện Nghiên cứu Giải giáp vũ khí của Liên Hợp Quốc, nhận xét.
Dù vậy, quân đội nhiều nước vẫn xúc tiến nghiên cứu và thí nghiệm AI trong môi trường thực tế. Điều này khiến giới chuyên gia lo ngại, cảnh báo nguy cơ nguồn tiền khổng lồ chỉ làm giàu cho các trung tâm AI thay vì cải thiện khả năng tác chiến của quân đội.
Nguồn đầu tư cho AI quân sự
Tranh cãi xoay quanh Dự án Maven đã chìm xuống, nhường chỗ cho các lời huy động tăng cường AI trong quốc phòng.
Một trong những tiếng nói lớn số 1 là cựu CEO Google Eric Schmidt, hiện giữ chức chủ tịch NSCAI, khi ông huy động Washington áp dụng cách tiếp cận năng nổ hơn trong tiến hành AI quân sự. NSCAI hồi năm ngoái đề xuất quân đội Mỹ chi 8 tỷ USD hằng năm cho AI trước năm 2025 nhằm bảo đảm ưu thế và không nên để Trung Quốc vượt mặt.
Quân đội Trung Quốc cũng sẽ được coi rằng đã đầu tư tối thiểu 1,6 tỷ USD/năm cho AI, theo báo cáo của Trung tâm An ninh và Công nghệ Mới nổi Georgetown của Mỹ.
UAV MQ-1C bay thí nghiệm tại Mỹ hồi năm 2018. Ảnh: US Army
Không chỉ quân đội Mỹ theo đuổi AI. Các nước châu Âu, vốn cẩn trọng trong áp dụng công nghệ mới, cũng đã và đang đầu tư nhiều nguồn lực cho trí óc nhân tạo, theo Heiko Borchert, đồng giám đốc Cơ quan Giám sát AI Quốc phòng thuộc Đại học Helmut Schmidt tại Đức.
Thuận lợi và khó khăn
Xây dựng nhu cầu về AI là một chuyện, xúc tiến các quân đội phần mềm nó là vấn đề tận gốc khác. “Nhiều quốc gia đang theo đuổi, nhưng gặp khó khăn trong qui trình chuyển từ khái niệm sang triển khai thực tế. Một phần nguyên nhân là ngành công nghiệp quốc phòng ở nhiều nước vẫn nằm ở phía trong tay các tập đoàn lớn, vốn chuyên về khí tài quân sự hơn là ứng dụng trí tuệ nhân tạo”, Arnaud Guerin, CEO startup về AI giám sát Preligens ở Pháp, nhận xét.
Quá trình phê duyệt các dự án quốc phòng cũng chậm chạp hơn hẳn so với vận tốc phát triển vũ bão của công nghệ. Mỗi hợp đồng quân sự có thể triển khai trong hàng chục năm, trong lúc startup chỉ có trung bình khoảng 1 năm để phát triển. Những dịch vụ AI có ước mơ tiến vào lĩnh vực quân sự phải tìm cách duy trì hoạt động về lâu dài.
Điều này được nhiều startup và quỹ đầu tư mạo hiểm phản ánh trong thời gian qua. “Nguy cơ rất lớn là các lập trình viên tài năng sẽ chán nản và tìm công việc ở Facebook, Google. Hàng loạt startup có thể bị vỡ nợ khi đang chờ thỏa thuận quân sự”, Katherine Boyle, đối tác tại quỹ đầu tư mạo hiểm Andreessen Horowitz, cảnh báo.
Quân đội các nước cũng trong tình thế khó xử. Phê duyệt quá nhanh có thể dẫn tới những hệ thống hỏng hóc và gây nguy hiểm cho con người, khi đang quá chậm sẽ khiến họ bỏ lỡ hàng loạt tiến bộ công nghệ.
Những lo ngại về đạo đức đi kèm với Dự án Maven vẫn không biến mất hoàn toàn. Lầu Năm Góc đã phát hành chỉ dẫn cho các nhà phát triển AI, cũng giống quy định về sử dụng công nghệ một cách có đạo đức, loại bỏ tận gốc thiên kiến trong thuật toán.
Một trong số định nghĩa then chốt trong đó là nhân loại phải luôn có quyền khống chế các hệ thống AI, nhưng điều ấy sẽ không phải lúc nào cũng khả thi.
“Mục tiêu của những hệ thống tự động là cấp phép chúng ra quyết định nhanh, chính xác và ở quy mô lớn hơn hẳn so với khả năng của con người. Việc yêu cầu nhân loại quan sát từng quyết định sẽ cản trở năng lực của chúng”, Kenneth Payne, người đứng đầu hoạt động nghiên cứu quốc phòng tại Cao đẳng Hoàng gia London, nêu quan điểm.
Kỷ nguyên AI quân sự cũng đặt ra nhiều câu hỏi khó về tính đạo đức, trong đấy có mức độ tự động hóa của các đội quân vũ trang. “Những hệ thống AI có thể làm giảm thương vong nhờ khả năng tập trung vào mục đích cụ thể, nhưng bạn cũng đã và đang phát triển một lực lượng robot đánh thuê để tham chiến. Điều kia sẽ tách rời xã hội và khiến mọi người không còn xúc cảm với các hậu quả từ cuộc chiến”, Payne nói.
Điệp Anh (theo Technology Review )
AI, Công nghệ quân sự, Công nghệ, Phân tích
Nội dung Làn sóng startup phát triển AI cho quân sự – Tin Công Nghệ Số hóa được tổng hợp sưu tầm biên tập bởi: Sửa máy tính ITS. Mọi ý kiến vui lòng gửi Liên Hệ cho suamaytinhits.com để điều chỉnh. suamaytinhits.com tks.
