James được cấp laptop để làm việc từ xa trong đại dịch. Trong một buổi họp cuối năm 2021, nhóm của anh hoàn toàn bất thần khi được thông báo có chừng trống trong giờ làm, vì không một ai nhập thông tin vào cơ sở dữ liệu của công ty. James và các đồng nghiệp tỏ ra giận dữ lúc biết bị quan sát từ xa.
Liệu một dịch vụ có thể dùng công cụ máy tính, gọi chung là bossware, để theo dấu tiến trình làm việc của chuyên viên hay đề phòng họ bỏ sang doanh nghiệp đối thủ? Nhiều cửa hàng tại Mỹ và phương Tây muốn thử điều này, nhất là trong bối cảnh nhân công đều đều làm từ xa trong Covid-19.
Nhiều doanh nghiệp tại Mỹ và phương Tây đang tìm cách quan sát nhân viên. Ảnh: Guardian
“Nó sẽ xảy đến với gần như mọi loại hình công việc”, Wilneida Negron, Giám đốc nghiên cứu và chính sách tại Coworker, tổ chức phi doanh thu hỗ trợ lao động tại Mỹ, nói.
Khảo sát trên 1.250 doanh nghiệp tại Mỹ do trang Digital.com thực hiện tháng 9 năm ngoái cho thấy 60% cửa hàng có người làm việc từ xa đã sử dụng ứng dụng theo dõi, chủ đạo để quan sát hoạt động lướt web và dùng ứng dụng trên máy. Gần 90% xác nhận đã sa thải chuyên viên sau khi vận hành ứng dụng này.
Các công nghệ theo dõi có thể ghi lại những ký tự được gõ trên bàn phím, chụp hình màn hình, ghi lại chuyển động của chuột, kích hoạt webcam và microphone, cũng như chụp hình mà nhân viên không hay biết. Hàng loạt AI doanh nghiệp và thuật toán phức tạp cũng sẽ được thành lập để phân tích những dữ liệu này.
Nhiều công cụ được phát triển nhằm bảo đảm nhân viên không vô tình làm lộ bí mật khách hàng hoặc doanh nghiệp, cũng giống phát hiện nguy cơ họ sắp bỏ việc hay bán bí mật cho đối thủ. Trong số đó, ứng dụng đánh giá hiệu quả công việc chiếm thế thống trị. Cuối năm 2020, Microsoft tiến hành mặt hàng Productivity Score với khả năng đánh giá hoạt động chuyên viên trên loạt phần mềm của hãng, cho dù là chừng độ tham dự các buổi họp trực tuyến và gửi email. Microsoft hứng chịu nhiều chỉ trích vì ứng dụng này và phải xin lỗi, điều chỉnh để ẩn danh tánh người được đánh giá.
Dù vậy, nhiều công ty nhỏ vẫn tìm cách băng qua những giới hạn như vậy.
Prodoscore, xây dựng năm 2016, là một trong những đó. Phần mềm của công ty này đang được sử dụng để quan sát 5.000 chuyên viên ở vô số công ty. Mỗi người được chấm điểm hàng ngày theo thang 100 điểm, sau đó kết quả gửi đến lãnh đạo và chính họ. Điểm số được xem bởi thuật toán riêng, đánh giá lượng tương tác của chuyên viên với những phần mềm nghiệp vụ.
Chỉ một nửa khách hàng của Prodoscore thông báo cho nhân viên là họ đang bị giám sát. CEO Sam Naficy khẳng định ứng dụng thân thiện với nhân viên, vì giúp họ bộc lộ hữu hiệu công việc khi làm tại nhà, cũng như không có các thiên kiến thường xuất hiển thị trên quản lý con người.
Prodoscore không khuyến khích doanh nghiệp đưa ra quyết định thưởng phạt dựa theo điểm số phần mềm, nhấn mạnh đây chỉ là thước đo hỗ trợ cho đánh giá sản lượng công việc thực tế.
Giao diện một phần mềm đánh giá hữu hiệu công việc. Ảnh: Veriato
Nhưng các chuyên viên nghĩ gì lúc biết mình bị theo dấu như vậy?
James và các đồng nghiệp nhận thấy chủ doanh nghiệp đã theo dõi dữ liệu nhập từ bàn phím của họ vào cơ sở dữ liệu. Khi thông tin được tiết lộ, anh tìm hiểu và phát giác một số khoảng thời gian trống thực ra là khi họ được nghỉ dưỡng và ăn uống.
Bị lén lút theo dõi khiến họ không yên lòng, nhưng James cho rằng vấn đề lớn hơn là ban chỉ đạo không hiểu rằng nhập dữ liệu chỉ là phần nào trong công việc và không phản ánh hiệu quả thật sự. Liên lạc với những hãng bán sản phẩm và vận chuyển mới là việc chiếm phần lớn thời gian.
“Mấu chốt là thiếu vắng sự quản lý của con người. Nó cũng có thể mô tả kiểu như 'số liệu của anh không khớp với những gì chúng tôi muốn, bất chấp thực tiễn anh đã chứng minh hữu hiệu công việc cao'. Họ nhìn vào như thể chúng tôi là những con robot”, James nói.
Nhiều chuyên gia nghĩ rằng đây là vấn đề lớn, khi công nghệ theo dõi vẫn không được thử nghiệm thực tế trên quy mô lớn. Điểm số làm việc có thể tạo ấn tượng khách quan và không thiên vị, do chúng dựa vào hoạt động của máy móc, không chịu ảnh hưởng bởi cảm tính con người. Tuy nhiên, điều này sẽ không tận gốc chính xác.
“Nhiều ứng dụng dùng tần suất hoạt động để đánh giá hiệu quả, nhưng gọi điện thoại liên tục hay gửi nhiều email không đồng nghĩa với làm tốt công việc. Cách những hệ thống này chấm điểm cũng không được làm rõ với người quản lý”, Lisa Kresge, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Lao động thuộc Đại học California ở Berkeley của Mỹ, nhận xét.
Merve Hickok, Giám đốc nghiên cứu tại Trung tâm AI và Chính sách Kỹ thuật số tại Mỹ, cho rằng một nhân viên bỏ thời gian kèm cặp đồng nghiệp có thể bị xếp vào diện “không làm việc hiệu quả” nhờ có ít dữ liệu xuất phát từ máy tính của họ. Chấm điểm công việc cũng đều có thể buộc người lao động tìm cách đánh lừa hệ thống, thay vì tập trung vào trọng trách của mình.
Mô hình AI, vốn được đào tạo dựa trên cơ sở dữ liệu có sẵn, cũng cũng đều có thể đưa ra đánh giá sai lầm và áp đặt thiên kiến.
Bên cạnh đó là vấn đề về riêng tư, khi công cụ tự kích hoạt webcam và micro cũng đều có thể thu thập dữ liệu không liên quan và nằm ngoài quyền tiếp cận của doanh nghiệp. Việc liên tiếp bị giám sát cũng gây ra gánh nặng tâm lý cho nhân viên, làm tăng căng thẳng và ảnh hưởng tới chất lượng công việc.
Những cuộc cãi nhau về phần mềm theo dõi của doanh nghiệp vẫn không có hồi kết. Với James, anh cho thấy đang kiếm tìm công việc mới không đi cùng vấn đề theo dõi “độc hại” như ở dịch vụ cũ.
Điệp Anh (theo Guardian )
bossware, phần mềm, theo dõi, Công nghệ, Phân tích
Nội dung Nỗi lo bị giám sát bởi phần mềm theo dõi công việc – Tin Công Nghệ Số hóa được tổng hợp sưu tầm biên tập bởi: Sửa máy tính ITS. Mọi ý kiến vui lòng gửi Liên Hệ cho suamaytinhits.com để điều chỉnh. suamaytinhits.com tks.
